Op woensdag 29 oktober 2025 vonden in Nederland snapverkiezingen plaats voor de Tweede Kamer, met een uitslag die de politieke kaart fundamenteel veranderde — en toch op veel manieren bekend bleef. De exitpolls van het ANP, gepubliceerd op donderdag 30 oktober om 12:29 uur, lieten zien dat D66 en Partij voor de Vrijheid (PVV) met 26 zetels elk gelijk staan, terwijl de VVD met 24 zetels beter presteerde dan verwacht. Dilan Yeşilgöz, de 48-jarige Turkse-Nederlandse leider van de VVD, stond op het hoofdkwartier aan het Prinses Irenepad 358 in Den Haag met een glimlach: "VVD staat fier overeind." Dat zei ze, terwijl bijna iedereen haar partij een zware klap had voorspeld. En toch — het verlies beperkte zich tot twee zetels, niet de zes tot acht die peilingen zoals Peilingwijzer en EenVandaag sinds september hadden voorspeld.
De CDA’s onverwachte terugkeer
Het grootste verhaal van de avond? De Christen-Democratisch Appèl (CDA). Onder leiding van Henri Bontenbal, 44, voormalig minister van Binnenlandse Zaken, steeg de partij van slechts 5 zetels in 2023 naar 18. Dat is een sprong van meer dan 250%. De CDA, die na de val van Rutte’s vierde kabinet in juli 2025 als vergeten partij werd beschouwd, kwam terug als een betrouwbare kandidaat voor een centrumcoalitie. Hun programma, met een sterke focus op woonruimte en sociale cohesie, sprak vooral ouderen en christelijke kiezers aan — maar ook veel jonge, stedelijke kiezers die moe waren van polarisatie.
PVV verliest bodem, rechts versterkt zich
De PVV, met Geert Wilders aan het roer, verloor 11 zetels — van 37 naar 26. Het was een zwaar einde voor een campagne die begon met hoop op een tweede overwinning. Wilders gaf toe op X (voorheen Twitter): "We hadden een ander resultaat gehoopt. We zijn combatterender dan ooit, en nog steeds de tweede — en misschien wel de grootste partij in Nederland." Maar de realiteit is: de PVV verliest aan invloed, niet alleen in zetels, maar ook in publieke legitimiteit. De kiezer lijkt te kiezen voor een andere vorm van rechts: JA21 groeide van 1 naar 8 zetels, en het Forum voor Democratie (FvD) van 3 naar 7. Dat betekent: de rechtervleugel is niet verdwenen, maar verspreid.
D66: de onverwachte speler in de centrumcoalitie
Rob Jetten, 37, leider van D66 en voormalig minister van Financiën in de zorgvuldige regering, wordt op vrijdag 31 oktober 2025 uitgenodigd om coalitieonderhandelingen te leiden. Dat is de Nederlandse traditie: de grootste partij begint, maar hier is het geen kwestie van grootste — het is een kwestie van haalbaarheid. Jetten wil een "brede politieke centrumcoalitie" — D66, VVD, CDA, en mogelijk de GreenLeft-Labour (GL/PvdA)-alliantie, die met 22 zetels derde is geworden. Maar Yeşilgöz had tijdens de campagne duidelijk gezegd: geen vier-partijencoalitie. Nu? De druk is enorm. De woon crisis, die de campagne domineerde, vraagt om actie — en die kan alleen komen met brede steun.
De woon crisis: de enige echte winnaar
Er was geen enkel debat over pensioenen — de nieuwe wet, de Wet langere termijn premieplicht AOW, is al sinds 1 juli 2023 in werking en wordt vanaf januari 2026 uitgevoerd door ABP en andere fondsen. In plaats daarvan ging het om huizen. Alle grote partijen beloofden 100.000 nieuwe woningen per jaar. Dat is geen klein cijfer. Het betekent dat de overheid, ongeacht wie er komt, moet investeren — en dat betekent geld. Jan-Paul van de Kerke, econoom bij ABN AMRO Bank N.V. in Amsterdam, waarschuwt: "De verkiezingsprogramma’s wijzen op hogere begrotingstekorten tussen 2026 en 2028. Maar het effect op de financiële markt is in de korte termijn beperkt — implementatie duurt tijd."
Wat betekent dit voor Europa?
De langdurige vorming van een nieuwe regering is geen klein probleem. Na de verkiezingen van 2023 duurde het zes maanden en 13 dagen voordat Dick Schoof zijn kabinet kon installeren op 10 januari 2024. Tijdens die periode kon Nederland geen beslissingen nemen in Brussel — geen stemmen over de EU-begroting 2025-2032, geen nieuwe klimaatdoelen. Nu, met de wereld in een economische onzekerheid en de VS en China hun invloed uitoefenen, kan Nederland zich geen tweede lange lege stoel permitteren. De EU kijkt al naar Den Haag. En als er opnieuw geen regering is, dan is Nederland geen partner — maar een probleem.
De lange weg naar een regering
De uitkomst is een parlement met geen enkele partij met een meerderheid. 76 zetels zijn nodig. De meest waarschijnlijke combinatie: D66 (26) + VVD (24) + CDA (18) = 68. Nog 8 zetels nodig. GL/PvdA (22) zou dat kunnen leveren — maar dan is het een coalitie met 90 zetels, en dat betekent compromissen op alle fronten: belastingen, klimaat, immigratie, wonen. De VVD wil geen belastingverhoging. De CDA wil geen woonwijken zonder kinderopvang. De GL/PvdA wil geen bouw op natuurgebied. De D66 wil geen nieuwe wetten zonder digitale transparantie. Het wordt een marathon — en misschien een marathons met een finishlijn die niet eens zichtbaar is.
Frequently Asked Questions
Waarom presteerde de VVD beter dan verwacht?
Hoewel peilingen een verlies van zes tot acht zetels voorspelden, behield de VVD onder leiding van Dilan Yeşilgöz 24 zetels. Dat komt door een sterke campagne op het gebied van veiligheid en economische stabiliteit, en door het feit dat veel kiezers bang waren voor een PVV-overwinning. De VVD kon zich positioneren als de betrouwbare alternatief, vooral bij ouderen en middenstanders die de polarisatie wilden tegengaan.
Hoe kan D66 een coalitie vormen als de VVD dat wil voorkomen?
Hoewel Yeşilgöz tijdens de campagne een vier-partijencoalitie uitsloot, is dat nu een politieke verklaring, geen bindende belofte. In de praktijk zijn coalitieonderhandelingen een proces van druk en compromis. Als D66 en CDA een duidelijke meerderheid kunnen vormen zonder PVV, en als de GL/PvdA bereid is om op belangrijke punten toe te geven, kan de VVD worden overtuigd — vooral als het alternatief een rechts-rechtse coalitie is.
Wat zijn de gevolgen van de PVV’s verlies voor de Nederlandse politiek?
Het verlies van 11 zetels betekent dat de PVV haar dominante positie verliest, maar de rechtervleugel is niet verdwenen — JA21 en FvD zijn groter geworden. Dat suggereert een verspreiding van het rechts-nationalistische kiezersbestand, niet een afname. De PVV blijft een belangrijke speler, maar haar invloed op de coalitievorming is nu veel kleiner. Ze kunnen nu niet meer als ‘de natuurlijke regeringspartij’ worden gezien.
Waarom was de woon crisis zo dominant in deze verkiezingen?
De huizenmarkt is in Nederland al jaren in crisis: prijzen zijn verdrievoudigd sinds 2010, en de bouw van nieuwe woningen blijft achter bij de vraag. Jonge mensen kunnen zich geen woning meer veroorloven, ouders zijn bang voor verhuizingen, en steden zijn overbelast. Alle grote partijen beloofden 100.000 nieuwe woningen per jaar — een belofte die de kern van hun programma werd. Het is geen ideologisch thema — het is een dagelijkse realiteit voor bijna iedereen.
Hoe lang kan de coalitievorming duren?
De vorige coalitievorming na de verkiezingen van 2023 duurde 200 dagen. Dit keer is de situatie nog complexer: er zijn vier sterke partijen in het centrum, en geen duidelijke leider. Als er geen akkoord is binnen drie maanden, kan het tot wel een jaar duren — vooral als de Europese druk groter wordt. De kandidaat-topspeaker moet niet alleen kiezers overtuigen, maar ook de EU.
Wat betekent dit voor de Nederlandse economie?
De korte termijn is stabiel: de zorgvuldige regering blijft functioneren. Maar de lange termijn is onzeker. Als de nieuwe regering pas in 2026 komt, dan wordt de implementatie van de huizenbouwprogramma’s vertraagd, en kunnen belastingen en uitgaven niet worden aangepast. ABN AMRO waarschuwt voor grotere begrotingstekorten in 2026-2028 — en dat kan de rente en de euro-koers beïnvloeden.
