Op 28 april 2025, precies om 12:33 uur, viel het elektriciteitsnet van het Iberisch Schiereiland stil — en met het net, ook het leven van tientallen miljoenen mensen. De grootste stroomstoring in Europa sinds 2005 brak los in een onderstation bij Granada, Spanje, en binnen twintig seconden was 2,2 gigawatt aan vermogen verdwenen. Het was geen kleine onderbreking. Het was een kettingreactie die Red Eléctrica, de Spaanse netbeheerder, volledig uit de evenwichtspositie gooide. Uiteindelijk zaten meer dan 50 miljoen mensen urenlang in het donker, met sommige gebieden tot wel 18 uur zonder stroom. De hersteltijd? Bijna een dag. En het was geen cyberaanval, geen sabotage. Het was een fout — een menselijke, systematische fout — die de hele Europese energie-architectuur blootlegde.
Het moment waarop alles stilviel
Om 12:30 uur produceerde Spanje 19,5 gigawatt aan zonne-energie — een record. De totale productie stond op 32 gigawatt, terwijl de vraag slechts 25 gigawatt bedroeg. Dat betekende: er was te veel stroom. Te veel. Zo veel dat de prijs negatief werd: producenten moesten betalen om hun stroom af te nemen. Dat is niet zomaar een curiosa. Dat is een signaal dat het systeem niet meer weet hoe het met overcapaciteit om moet gaan. Spanje exporteerde al 2,6 gigawatt naar Portugal, 0,87 naar Frankrijk en 0,78 naar Marokko — op de grenzen van wat de kabels konden. Toen de tweede schommeling kwam, koppelde het Spaanse net zich los van het Europese net. De kerncentrales van 3,3 gigawatt, die als stabilisators moesten fungeren, schakelden uit — sneller dan het model voorspelde. Frankrijk en Marokko knipten hun verbindingen af. En meteen daarna: alles viel.Wat er gebeurde toen het licht uitging
De gevolgen waren niet alleen technisch, maar menselijk. Treinen en metro’s stonden stil. In Barcelona en Baskenland kwam de stroom terug op maandagmiddag, maar in Lissabon en de rest van Portugal duurde het tot maandagavond voordat 85 van de 89 onderstations weer online waren. Ziekenhuizen schakelden over op noodstroom — maar niet allemaal. Sommige operaties werden uitgesteld. De mobiele netwerken vielen uit, want de base stations hadden geen stroom. Supermarkten konden niet meer rekenen. Betaalverkeer stond stil. De radio werd de enige bron van betrouwbare informatie. En dan waren er de doden: minstens vijf mensen overleden direct als gevolg van de stroomstoring. Drie van hen, uit één gezin, werden gevonden in hun huis — zonder ventilatie, zonder koeling, zonder medische apparatuur. De exacte oorzaak van hun overlijden is nog niet volledig vastgesteld, maar de timing is onmiskenbaar.Waarom gebeurde dit? De rapporten onthullen de waarheid
Op 17 juni 2025 publiceerde de Spaanse regering het officiële onderzoeksrapport. Het resultaat? Red Eléctrica had een cruciale inschattingsfout gemaakt. Te weinig conventionele centrales waren actief om de schommelingen op te vangen. De modellen hadden voorspeld dat de stabilisatiecentrales 12 minuten nodig zouden hebben om op te starten — maar in werkelijkheid vielen ze binnen 30 seconden uit. Dat is geen technische storing. Dat is een organisatorische tekortkoming. Cyberaanvallen? INCIBE, het Spaanse cybersecurityagentschap, onderzocht het. Geen sporen. Geen hackers. Geen malware. De oorzaak lag niet in de digitale wereld — maar in de menselijke. In de overtuiging dat hernieuwbare energie, zonder voldoende buffer, voldoende was. Dat was een dwaasheid.
Wat dit betekent voor Nederland
Nederland heeft een van de meest betrouwbare netwerken van Europa. Maar dat maakt ons niet onkwetsbaar. Juist omdat we denken dat we goed voorbereid zijn, zijn we het meest gevaarlijk. Het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) en de Veiligheidsregio Kennemerland hebben al een rapport opgesteld naar aanleiding van de incidenten in Spanje en Portugal. En wat ze zeggen, is niet wat je zou verwachten. Het gaat niet om meer zonnepanelen of windmolens. Het gaat om radio’s op batterijen. Om contant geld. Om mensen die weten hoe ze elkaar helpen als de telefoon niet meer werkt. De meeste burgers, zo concludeert het onderzoek, hadden geen idee wat ze moesten doen. Geen plan. Geen reserve. Geen kennis van de lokale crisisorganisaties.De les? Een energietransitie zonder resilientie is een tijdelijke oplossing met permanente risico’s. Nederland heeft al begonnen met het testen van ‘stroomuitvalscenario’s’ in gemeenten. Maar het is niet genoeg. We moeten niet alleen denken aan hoe we energie produceren — maar ook aan hoe we leven als die productie ophoudt.
Wat komt er nu?
De Spaanse regering heeft een permanente energiecommissie ingesteld, met vertegenwoordigers van netbeheerders, energiebedrijven en burgerorganisaties. In Portugal wordt een nieuw stabiliteitsmechanisme opgezet, met verplichte reservecapaciteiten. En in Nederland? Het platform denkvooruit.nl van Veiligheid en Infrastructuur heeft een nieuwe rubriek opgezet: ‘Stroomuitval: Wat jij kunt doen’. Het is geen technisch document. Het is een handleiding voor mensen. Voor buurten. Voor scholen. Voor ziekenhuizen. Want als de stroom uitvalt, werkt geen app. Dan werkt alleen nog maar samenwerking.De wereld is niet meer alleen afhankelijk van wind en zon. Ze is afhankelijk van de menselijke beslissingen die achter die technologie staan. En soms, als je te veel vertrouwt op perfectie, valt alles ineen — op een maandagmiddag, in een land dat dacht dat het het beste had.
Frequently Asked Questions
Hoe kon een enkel onderstation in Granada een hele regio en Europa in de war brengen?
Het onderstation in Granada was een kritisch knooppunt dat de overschotten van het Spaanse zonnepark naar het Europese net leidde. Toen het net zich loskoppelde vanwege een schommeling, brak de synchronisatie met de rest van Europa. De kabels naar Frankrijk en Portugal konden de plotselinge stroomverandering niet verwerken, waardoor ook die verbindingen automatisch werden afgesloten. Het was geen lokale storing — het was een systeemfout in een hoogst geïntegreerd netwerk.
Waarom vielen kerncentrales uit terwijl ze juist voor stabiliteit moesten zorgen?
De modellen van Red Eléctrica gingen uit van een langzame opstart van conventionele centrales, maar in de praktijk reageerden ze sneller dan voorspeld — en daardoor ongecontroleerd. Sommige centrales werden automatisch afgesloten omdat hun veiligheidssystemen een te grote frequentieschommeling detecteerden. Dat was een ontwerpfout: de centrales waren niet voorbereid op het snelle, onvoorspelbare gedrag van hernieuwbare energiebronnen.
Wat betekent dit voor Nederlandse huishoudens?
Nederland heeft een sterk net, maar het is niet onkwetsbaar. De NIPV adviseert elk huishouden om een basispakket te hebben: radio op batterijen, een handlamp, contant geld, een reserve van water en medicijnen. Bovendien moet je weten wie je buur is — in crisissituaties is lokale hulp vaak sneller dan overheidsreacties. Het gaat niet om paniek, maar om voorbereiding.
Is een stroomstoring zoals deze in Nederland mogelijk?
Technisch gezien ja. Nederland is net zo afhankelijk van Europese netwerken als Spanje. Als er een combinatie is van extreme zonnestroom, een defect in een transformator en een te lage reservecapaciteit, kan een kettingreactie ontstaan. Het risico is klein, maar niet nul. De les uit Spanje is: we moeten niet alleen investeren in groene energie, maar ook in de menselijke en organisatorische veiligheid ervan.
Waarom werden cyberaanvallen uitgesloten als oorzaak?
Het Spaanse cybersecurityagentschap INCIBE onderzocht alle digitale systemen van Red Eléctrica en de onderstations. Geen ongeautoriseerde toegang, geen malware, geen verdachte datastromen. De storing volgde een logisch, fysiek patroon — te veel stroom, te weinig buffer. Dat maakt het geen terroristische daad, maar een systemische tekortkoming. Het is een verontrustend antwoord: het risico zit niet in de hackers, maar in de planners.
Hoe lang duurde het voordat het net volledig hersteld was?
Het herstel was stapsgewijs. Om middernacht op 29 april was 60% van het netwerk weer operationeel. Tegen 6:00 uur op dinsdag 30 april was 99% van het vermogen terug. De laatste 1% — vooral in afgelegen gebieden — duurde nog tot de ochtend van 1 mei. Dat is ongebruikelijk lang. Meestal herstelt een groot net binnen 8 tot 12 uur. De vertraging kwam door de noodzaak om het net in kleine stukjes weer te synchroniseren — een complexe, handmatige operatie.
